آنچه در «غدیرخم» در سال حجه ‏الوداع اتفاق افتاد، سرفصل تازه‏ اى در تاریخ اسلام شد و مسأله «نصب امام» و آیه «ابلاغ» و «اکمال دین»، قلمرو جدیدى در اندیشه مسلمین و افکار پیروان محمد صلى‏ الله ‏علیه‏ و ‏آله و به تبع در آثار ادبى و تألیف‏ها و سروده‏ هاى محبّان امیرالمؤمنین علیه‏السلام و مدافعان ولایت علوى گشود.

آنچه مى‏ خوانید، نگاهى گذرا و کوتاه به «غدیر در نگاه شاعران فارسى زبان» است، از گذشته‏ هاى دور، تا عصر حاضر و شاعران معاصر.

* * *

غدیریّه بلند مرحوم«آیه ‏الله غروى اصفهانى» (کمپانى) که با این بیت آغاز مى‏شود:

نصب حضرت على علیه‏ السلام را به پیشوایى امت، وزیدن نسیم رحمت و جوان شدن دهر کهنسال و دمیدن نهال حکمت مى ‏شمارد و آن را رسیدن مسند حشمت به«خسرو خسروان»مى‏ داند و غدیر را تجلیگاه اراده الهى توصیف مى‏کند. در یک بند چنین مى ‏سراید:

در بند دیگرى به بیانى شاعرانه از وصایت مولى چنین مى‏ گوید:

در بندهاى دیگر، به فضایل و مناقب آن حضرت اشاره مى‏ کند

نسلهاى بعدى که در اثر تبلیغات سوء سقیفه از معارف خود فاصله گرفته‏ اند از طریق شعر حسان و امثال او درباره غدیر آن را باز یافته‏ اند.

در طول تاریخ نیز،در کنار اسناد و مدارک حدیثى و تاریخى،شعر غدیر که توسط شعراى قرنهاى مختلف سروده شده در حفظ این ماجرا اثر بسزایى داشته است.

نکته دیگرى که در شعر وجود دارد این است که توانسته غدیر را در کتابها و محافلى حاضر کند که با روشهاى دیگر ممکن نیست و یا لااقل آسان نیست. بسیارى از کتب ادبى که حتى در مواردى مخالف ولایت اهل بیت علیهم السلام بوده‏ اند،بعنوان یک قطعه جالب ادبى از شاعرى توانا شعر غدیر را نقل کرده ‏اند.همچنین بسیارى از مردم که براى مطالعه و شنیدن متون علمى وقت و حوصله کافى ندارند،گاهى در یک قطعه شعر معارف غدیر را در مى ‏یابند.

غدیر در شعر عربى،فارسى،اردو،ترکى

در طول چهارده قرن،مسئله غدیر در قالب اشعار عربى،فارسى،اردو،ترکى و غیر آن به نظم کشیده شده است.اولین قدم را شاعر زبردست عرب حسان بن ثابت برداشت که با اجازه رسمى پیامبر صلى الله علیه و آله لحظاتى پس از خطابه آنحضرت اشعارى را که در غدیر درباره واقعه آن سروده بود در حضور مردم خواند.

خود امیر المۆمنین علیه السلام درباره غدیر شعرى سروده‏ اند و چند تن از اصحاب پیامبر صلى الله علیه و آله و نیز عده‏ اى از اصحاب ائمه علیهم السلام اشعارى درباره غدیر دارند که از جمله آنان قیس بن سعد بن عباده،سید حمیرى ،کمیت اسدى،دعبل خزاعى و ابو تمام است .

عده ‏اى از علماى بزرگ نیز که قریحه شعرى داشته ‏اند اشعار رسایى درباره غدیر سروده‏ اند که از جمله آنان شریف رضى،سید مرتضى،قطب راوندى، حافظ برسى،شیخ کفعمى،شیخ بهایى،شیخ کرکى،شیخ حر عاملى،سید على خان مدنى و آیه الله کمپانى است.

شعراى زبردستى

حکمت انجام قربانی، تقرّب و تعالی قربانی کننده به سوی خداوند متعال است. قربانی در واقع امتحان و آزمایش الهی است تا معلوم شود چه کسی سر به فرمان الهی دارد. حاجی در حقیقت، گوسفند و شتر را به قربان‌گاه نمی‌برد؛ بلکه نفس سرکش و نفس امّاره را به قربان‌گاه می‌برد تا برای همیشه از شرّ و خطرهای آن رهایی یابد.

هر عملی که به قصد قربت و نزدیک شدن به خداوند متعال انجام گیرد؛ قربانی است. چنانچه در حدیث است که زکات و نماز، قربانی مسلمانان است: … إِنَّ الزَّکاهَ جُعِلَتْ مَعَ الصَّلاهِ قُرْبانا لِاءَهْلِ الْإِسْلامِ … (۱) زیرا خداوند هر عملی را که در آن تقرّب به او باشد قبول می کند، برای همین است که که اعمال با تقوایان مقبول درگاه الهی است: … إِنَّما یَتَقَبَّلُ اللَّهُ مِنَ الْمُتَّقین‏ (۲): جز این نیست که خدا از پرهیزکاران مى ‏پذیرد.

قربانی، قطع رگ‌های هوس و طمع

حکمت انجام قربانی، تقرّب و تعالی قربانی کننده به سوی خداوند متعال است. قربانی در واقع امتحان و آزمایش الهی است تا معلوم شود چه کسی سر به فرمان الهی دارد. حاجی در حقیقت، گوسفند و شتر را به قربان‌گاه نمی‌برد؛ بلکه نفس سرکش و نفس امّاره را به قربان‌گاه می‌برد تا برای همیشه از شرّ و خطرهای آن رهایی یابد.

آری حاجی با نیّت الهی در تمام اعمال و خارج شدن از نفسانیّت و حیوانیّت در واقع، روحش به عالم بالا متصل گشته و از این‌رو از عالم تاریک حیوانیّت خارج می‏شود و نفس را برای همیشه قربانی می‏کند.

چنانکه امام صادق علیه السلام در کلام کوتاه و گویایی می‌فرماید: «وَ اذْبَحْ حَنْجَرَهَ الْهَوَى وَ الطَّمَعِ عِنْدَ الذَّبِیحَه؛ (۳) و هنگام قربانی، حنجره و رگهای هوس و طمع را قطع کن.»

پیش از مرگ، به دیدار خداوند برویم

قربانی آن‌گاه پذیرفته است که با تقوا انجام گیرد و روح این عمل، تقوا باشد. از سویی دیگر تقوای عملی همانند قربانی، نه تنها به طرف خداوند بالا

اعیاد اسلامی علاوه برای ایجاد نشاط روحی در میان امت، فرصت‌هایی را برای مسلمین ایجاد می‌کنند که باید قدردانشان بوده و به راحتی آن‌ها را از دست ندهیم. در این مجال به بیان پنج فرصت طلایی که در این روز برایمان فراهم می‌گردد اشاره می‌کنیم.

ابراهیم به قربانگاه رفت … اسماعیل برای قربانی شدن آماده شد … خدا قربانی دیگری از آسمان برای ابراهیم فرستاد … ابراهیم و اسماعیل نمره قبولی آوردند … . ماجرایی که تقریبا همه از آن مطلع هستیم و بارها و بارها شنیده‌ایم. اسلام روز رخداد این ماجرای سراسر عبرت را برای مسلمین عید قرار داد. اعیاد اسلامی علاوه برای ایجاد نشاط روحی در میان امت، فرصت‌هایی را برای مسلمین ایجاد می‌کنند که باید قدردانشان بوده و به راحتی آن‌ها را از دست ندهیم. در این مجال به بیان پنج فرصت طلایی که در این روز برایمان فراهم می‌گردد اشاره می‌کنیم.

فرصت اول: نزدیکی به خدا

خداوند انسان را آفرید. او را اشرف مخلوقات قرار داد. در او میل رسیدن به کمال را نهاد تا گام به گام به سویش رفته و در آغوش رحمت الهی سکنی گیرد. عبادت ریشه در فطرت آدمی دارد و دعا مرهم دردهای قلب خسته آدمی است. انسان با دعا خود را به حضرت دوست نزدیک‌تر می‌سازد و جان خویش را آرام می‌سازد. عید قربان را می‌توان روز دعا و نیایش دانست. در روایات آمده است شب‌زنده‌داری در شب عید قربان ارزشی

اگر چه درهای رحمت خداوند هیچ گاه به روی بندگانش بسته نخواهد شد، اما برخی از ایام از اهمیت ویژه ای برخوردار هستند که از جمله آنها می توان به روز عرفه اشاره کرد، چرا که عرفه، روز بازگشت است؛ بازگشت به آغوش مهربان خدا، عرفه، روزی است که ناامیدی از درگاه خدا رخت برمی بندد و درهای رحمت ویژه خداوند به روی بندگان باز خواهد شد،چنانچه امام سجاد در صحیفه سجادیه می فرماید:

«بار خدایا، امروز روز عرفه‏ است. روزى است که آن را شریف و گرامى داشته‏ اى و تعظیم و تجلیل کرده‏ اى. در این روز رحمت خود پراکنده‏ اى و بر مردمان به عفو خود منّت نهاده‏اى و عطاى خود در حق ایشان افزوده‏ اى و بر بندگانت تفضّل فرموده‏ اى.»

و چه آرزویی برای مسافران سرزمین وحی که عرفه را در کنار امام معصوم علیه السلام به عبادت و راز و نیاز با خداوند متعال بپردازند، چه سعادتی بالاتر از آن که نفس های تو همراه با نفس های امام معصوم به سوی خداوند بالا رود، و برای ما که سال هاست دستمان از صحرای عرفات دور است و آرزوی آن را بر سینه داریم، چه سعادتی بهتر از اینکه عرفه امسال را  مهمان خوان با کرامت امام سجاد علیه السلام باشیم و همراه با این امام همام به راز و نیاز با خداوند متعال بپردازیم و زیباترین درس های زندگی را از همنشینی با زینت عبادت کنندگان بیاموزیم، درس هایی که هر کدام می تواند ما را به قله های موفقیت و خوشبختی برساند و زندگی را برای ما لذت بخش کند:

فراز اول: حمد و سپاس خداوند

حمد باد تو را، حمدى که تا نعمتت جاودانه است جاودانه ماند. حمد باد

دلا خوش باش، خوش عید غدیر است

تمام خلق را حیدر، امیر است

بزن مطرب نوایی خوش، به عالم

که بر خلق جهان، عیدی کبیر است

شکفته گل به گلزار ولایت

بخوان بلبل، نوایت بی نظیر است

چراغان عرش حق از حکم مولا

درخشان فرش هم، چونان منیر است

محمد حکم را ابلاغ فرما

خدای آسمانها ،خود بشیر است

ولایت رکن دین باشد و الا

بسی دینت به این عالم، فقیر است

دلت گرم ای «مبین» از عشق حیدر

بدون او دلت چون زمهریر است

نصرالدین کریمی (مبین) از زیاران

هشتم ذی الحجه ۱۴۳۴ / بیست و دوم مهر ماه ۱۳۹۲

امتیاز و تشخیص امام از غیر امام به معجزه ای است که دیگران عاجز از آوردن مثل آن باشند و این معجزات با سحر و جادو و علوم اعداد و جفر و رمل و اسطرلاب و قواعد علمی دیگر و ریاضیات و غیره بسیار فرق دارد زیرا این اعجاز تصرف در امور و عناصر است که به اذن خداوند انجام می‏شود و آنها یک رشته علوم طبیعی و ریاضی است که در صور اشیاء تصرف علمی می ‏شود یا در دیده بیننده تصور در نشان دادن مناظر منظوره می‏گردد اما اعجاز بحث تصرف در جواهر و اعراض و محو و اثبات باذن الله است که در ماهیت و وجود آنها، در بود و نبود آنها تصرف می‏کنند.

علامت امامت

ابوبصیر روایت می کند که، روزی من خدمت امام محمد باقر علیه ‏السلام عرض کردم: من شیعه شما و ضعیف و نابینا هستم بهشت را برای من ضمانت بفرمایید. حضرت فرمود: چنین است سپس فرمود: می خواهی علامت امامت را به تو نشان دهم؟ گفتم: علامت امامت چیست؟ فرمود: اینکه مردم را به صورت واقعی خود ببینی. گفتم: آری دوست دارم ببینم. سپس حضرت دست مبارک بر چشمان من گذاشت هر چه در آن کشتی بود دیدم به من فرمود: ای ابوبصیر نگاه کن چه می بینی؟ گفتم: به خدا قسم به جز سگ و خوک چیزی نمی بینم، پس به حضرت عرض کردم که اینها چرا مسخ شده‏اند؟ حضرت فرمود: اگر حجاب از مردم بردارند شیعه‏ی ما مخالفان خود را به این صورت می بیند بعد فرمود: ای ابوبصیر

از صفات فاضله و پسندیده بشر جود و سخاوت است و مفهوم کلی آن در شرع اسلام این است که هر کس هر چه دارد با برادران ایمانی خود در طبق اخلاص بگذارد و با هم به مواسات و مساوات صرف کند و حتی برخی از موارد لازم است که ایثار کند یعنی دیگری را بر خود مقدم دارد. پیشوایان ما عملا چنین نشان دادند که قرآن فرموده است: «ینفقون مما تحبون» و از هر چه بهتر و بیشتر دوست می‏ داشتند انفاق می‏کردند. برای مثال اول که سر سفره می ‏نشستند با حمد و شکر خدا از بهترین غذاها ظرفی را برای فقرا به رضای خدا می‏ کشیدند و جدا می ‏گذاشتند، بعد به صرف غذا می ‏پرداختند. آنها با نوکر و کلفت و پیشخدمت و کارگر و خدمتگزار و رعایای خود در سر یک سفره می‏ نشستند و با هم غذا می ‏خوردند تا تکبر و نخوت خودستایی را از بین بردارند.‏

حضرت امام محمد باقر علیه ‏السلام نیز در جود و بخشش مردی جواد و کریم بود، عامه و خاصه در نظرش از جهت بخشش و اکرام و انعام

مسلمانان در دوران معاصر بیش از هر دوران دیگر به شناخت صحیح از فرهنگ غنی اسلامی نیازمندند. برای این منظور در میان علمای و بزرگانی که واقف به حقایق اسلامی باشند هیچ گروهی همانند اهل بیت رسول اعظم اسلام علیهم السلام نیست. در میان اهل بیت علیهم السلام نیز یکی از ایشان که فرصت یافت تا تعالیم بی کران دین را مطرح کند امام پنجم شیعیان، حضرت محمد بن علی الباقر علیهماالسلام است.

بخشى از دوره امامت آن حضرت، مقارن با تبلیغات سرّى بنى عبّاس و درگیرى آنان با بنى امیّه بود. این امر به همراه آزادسازى رسمى کتابت حدیث در آغاز سده دوم هجرت، فرصتى مناسب براى نشر دین و تعلیم و تربیت در اختیار ایشان گذارد تا با موشکافى‏ هاى عالمانه، تمدّن بشرى را براى همیشه مرهون خویش کند و دوران بیست ساله امامتش بر تارک تابناک دوره طلایى اسلام بدرخشد.

مطلوب بودن یاد خدا در هر حال

مهمترین و ریشه ای ترین موضوع دین مسئله خداست. اینکه خدا باید